เครื่องดนตรีประกอบการแสดง

     ดนตรีประกอบการแสดง ใช้วงปี่พาทย์ไม้นวมเครื่องห้า หรือเครื่องคู่ หรือเครื่องใหญ่ ตามความเหมาะสมแก่โอกาส ท่วงทำนองเพลงและจังหวะ เป็นเพลงประเภทอัตราสองชั้นและชั้นเดียว ไม่มีบทร้อง ไม่ใช้ฉิ่งในวงดนตรีตีประกอบจังหวะแต่ใช้ฉิ่งของผู้รำตีตามจังหวะช้าหรือเร็วตามจังหวะช้า-เร็วของท่วงทำนองเพลง

1. วงปี่พาทย์เครื่องห้า  

เป็นวงปี่พาทย์ที่เป็นวงหลัก มีจำนวนเครื่องดนตรีน้อยชิ้นที่สุด ดังนี้
    -ปี่ใน 1 เลา
    -ระนาดเอก 1 ราง
    -ฆ้องวงใหญ่ 1 วง
    -กลองทัด 2 ลูก
    -ตะโพน 1 ลูก
    -ฉิ่ง 1 คู่ (ในบางกรณีอาจใช้ฉาบ กรับ โหม่งด้วย)

2. วงปี่พาทย์เครื่องคู่

    เป็นวงปี่พาทย์ที่ประกอบด้วยเครื่องทำทำนองเป็นคู่เนื่องด้วยในรัชสมัย 
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีผู้คิดเครื่องดนตรีเพิ่มขึ้นอีก 2 อย่าง คือ 
ระนาดทุ้มกับฆ้องวงเล็ก และนำเอาปี่นอกซึ่งใช้ในการบรรเลงปี่พาทย์สำหรับการแสดง 
หนังใหญ่สมัยโบราณมารวมเข้ากับวงปี่พาทย์เครื่องห้าที่มีอยู่เดิม

วงปี่พาทย์เครื่องคู่มีเครื่องดนตรีดังนี้

    -ปี่ 1 คู่ คือ ปี่ในและปี่นอก
    -ระนาด 1 คู่ คือ ระนาดเอกและระนาดทุ้ม
    -ฆ้องวง 1 คู่ คือ ฆ้องวงใหญ่และฆ้องวงเล็ก
    -กลองทัด 1 คู่  

    -ตะโพน 1 ลูก
    -ฉิ่ง 1 คู่                                                                
    -ฉาบเล็ก 1 คู่   
    -ฉาบใหญ่ 1 คู่        
    -โหม่ง 1 ใบ
    -กลองสองหน้า 1 ลูก (บางทีใช้กลองแขก 1 คู่ แทน) และในบางกรณีอาจใช้กรับด้วย

3. วงปี่พาทย์เครื่องใหญ่

    เป็นวงปี่พาทย์เครื่องคู่ที่เพิ่มระนาดเอกเหล็กกับระนาด  บางวงก็เพิ่มกลองทัด 
รวมเป็น 3 ใบบ้าง 4 ใบบ้าง ส่วนฉาบใหญ่นำมาใช้ในวงปี่พาทย์ในรัชสมัย
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  วงปี่พาทย์ทั้งเครื่องห้า เครื่องคู่ และเครื่อง
ใหญ่ ถ้ามีการบรรเลงเพลงภาษาจะใช้เครื่องดนตรีกำกับจังหวะของภาษานั้น ๆ ด้วย เช่น
    -ภาษาเขมร ใช้ โทน
    -ภาษาจีน ใช้ กลองจีน กลองต๊อกแต๋ว
    -ภาษาฝรั่ง ใช้ กลองมริกัน (อเมริกัน) หรือกลองแตร็ก (side drum, snare drum)
    -ภาษาพม่า ใช้ กลองยาว
    -ภาษามอญ ใช้ ตะโพน เปิงมาง